Μια τράπεζα με πάμπτωχους πελάτες δεν έχει καθόλου μέλλον. Ετσι δεν είναι; ‘Η μήπως όχι; Ενας οικονομολόγος από το Μπανγκλαντές αποδεικνύει το τελευταίο τέταρτο του αιώνα μας ότι μια τράπεζα που απευθύνεται αποκλειστικά στους καταφρονεμένους και στους εξαθλιωμένους κατοίκους αυτής της πάμφτωχης ασιατικής χώρας δεν μπορεί απλώς να επιβιώσει αλλά να συμβάλει στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πελατών της και να προσκομίσει κέρδη στους ιδιοκτήτες της.
Ο καθηγητής Μοχάμετ Γιουνούς είναι επικεφαλής της Grameen Bank του Μπανγκλαντές που χορηγεί σε όσους έχουν ανάγκη χαμηλότοκα δάνεια χωρίς εγγυήσεις, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο όσες οικογένειες έχουν πληγεί από τις φυσικές καταστροφές (είναι πολλές στο Μπανγκλαντές!) και δεν έχουν στον ήλιο μοίρα να σταθούν στα πόδια τους. Είναι ένας ιδιότυπος λαϊκός καπιταλισμός, που όμοιός του δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Με το σύστημα της «μικροπίστωσης» που εφαρμόζει η τράπεζα εκατομμύρια κάτοικοι του Μπανγκλαντές αποκτούν ελάχιστα για τα δυτικά δεδομένα χρήματα· αρκετά όμως για να σπείρουν λίγο ρύζι ή για να στήσουν μια μικρή οικοτεχνία. Η Grameen Bank είναι σήμερα μια επιχείρηση με αξία 2,5 δισ. δολάρια και το παράδειγμά της το ακολουθούν δειλά δειλά άλλες 58 κυρίως αναπτυσσόμενες χώρες.
Η ιστορία της πρωτοποριακής τράπεζας του κ. Γιουνούς ξεκινάει το 1974, όταν επέστρεψε στην πατρίδα του ύστερα από τις σπουδές του στην Αμερική(διδακτορικό στα Οικονομικά από το Πανεπιστήμιο Βάντερμπιλντ). Στο Πανεπιστήμιο του Τσίταγκονγκ, όπου άρχισε να διδάσκει, σκέφτηκε ότι έπρεπε να κάνει κάτι για τα θύματα του λιμού που εκείνη τη χρονιά είχε σκοτώσει 1,5 εκατ. ανθρώπους.
Οι οικονομικές θεωρίες που είχε μάθει και δίδασκε στους φοιτητές του ήταν ωραίες μόνο στη θεωρία, γιατί στην πράξη δεν έβρισκαν εφαρμογή. «Ξαφνικά άρχισα να αισθάνομαι ένα κενό» γράφει στο βιβλίο του «Banker to the Poor» («Τραπεζίτης των Φτωχών»), που μόλις κυκλοφόρησε στο Λονδίνο από τις εκδόσεις Aurum Press. «Τι νόημα είχαν όλες αυτές οι ωραίες θεωρίες όταν ο κόσμος πέθαινε από την πείνα στα πεζοδρόμια και στα κατώφλια; Στην τάξη ήξερα ότι κάθε οικονομικό πρόβλημα θα έχει τη λύση του. Οταν έβγαινα όμως από την τάξη, ερχόμουν αντιμέτωπος με τον αληθινό κόσμο».
Η ιδέα του ήταν απλή και εύκολα πραγματοποιήσιμη. Τα θύματα του λιμού είχαν ανάγκη από λίγα χρήματα, όσα δηλαδή χρειάζονταν για να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
Ούτε που σκέφτονταν να τα ζητήσουν από τις κανονικές τράπεζες, γιατί αυτές ήθελαν εγγυήσεις και υποθήκες. Ο κ. Γιουνούς δάνεισε τους πρώτους πελάτες του με δικά του χρήματα. Πολλοί γέλασαν τότε με τον.......
δονκιχωτισμό του αλλά ο ίδιος επέμεινε, πρώτον γιατί ήθελε να βοηθήσει πραγματικά τους συμπατριώτες του και, δεύτερον, γιατί είδε ότι μπροστά του ανοιγόταν ένα ανεκμετάλλευτο πεδίο.
Αφορμή για την ίδρυση της τράπεζας ήταν η συνάντηση του καθηγητή Γιουνούς με μια πάμφτωχη γυναίκα, που για να ζήσει έπλεκε σκαμνιά από μπαμπού. Για να αγοράσει όμως την πρώτη ύλη της δουλειάς της δανειζόταν από κάποιον μεσάζοντα, ο οποίος την υποχρέωνε να πουλάει τα σκαμνιά της σε αυτόν και της έδινε ένα ασήμαντο ποσό ως κέρδος.
Επρόκειτο στην ουσία για ένα είδος δουλείας. Η γυναίκα αυτή δεν τολμούσε να πάει σε μια τράπεζα για να δανεισθεί και να αγοράσει μόνη της τις πρώτες ύλες γιατί δεν πληρούσε τις απαραίτητες προϋποθέσεις και οι ιδιώτες δανειστές χρέωναν ως και 10% την ημέρα για το ποσό που δάνειζαν.
Ο καθηγητής Γιουνούς αντιλήφθηκε ότι το πρόβλημα της γυναίκας ήταν να βρει ένα μικρό ποσό για να αποδεσμευθεί από τον προμηθευτή της. Στη θέση της βρίσκονταν δεκάδες άλλοι άνθρωποι στην ίδια πόλη, όπως διαπίστωσε από μια έρευνα των φοιτητών του. Αφού κατέγραψε λοιπόν τα συγκεκριμένα προβλήματα σκέφτηκε να ανοίξει το δικό του πορτοφόλι και να δανείσει σε 42 ανθρώπους ένα ποσό που αντιστοιχεί σε σημερινές 8.000 δραχμές.
Του υποσχέθηκαν ότι θα του τα επιστρέψουν μόλις μπορούσαν. Ετσι ξεκίνησε η προσπάθεια του καθηγητή να βοηθήσει τους φτωχούς της πατρίδας του.
Ως το 1983 η Grameen Bank ήταν πραγματικότητα. Διάλεξε το όνομα αυτό από την λέξη «γκραμ», που στη διάλεκτο της πατρίδας του σημαίνει «χωριό». Σήμερα η τράπεζα απασχολεί 12.000 εργαζομένους και διατηρεί 1.112 υποκαταστήματα σε ολόκληρο το Μπανγκλαντές. Κάθε εβδομάδα οι υπάλληλοί της έρχονται σε επαφή με περισσότερους από δύο εκατομμύρια πελάτες και δανείζουν ποσά που φθάνουν τα 35 εκατ. δολάρια. Μέσα στο ίδιο διάστημα ένα αντίστοιχο ποσό μπαίνει στα ταμεία της τράπεζας από τις πληρωμές των δανείων.
«Οι πελάτες μας δεν χρειάζεται να αποδείξουν πόσο μεγάλες καταθέσεις έχουν και πόσο πλούτο διαθέτουν» γράφει ο καθηγητής στο βιβλίο του. «Πρέπει να αποδείξουν πόσο φτωχοί είναι και πόσο μικρές καταθέσεις έχουν». Ο καθηγητής διαπίστωσε ότι η αποπληρωμή των δανείων χωρίς εγγύηση ήταν μεγαλύτερη από αυτήν των άλλων, συνηθισμένων, δανείων. Πάνω από το 98% των δανείων της Grameen Bank εξοφλούνται στην ώρα τους επειδή «οι φτωχοί γνωρίζουν ότι είναι η μοναδική ευκαιρία να ξεφύγουν από τη φτώχεια τους», επισημαίνει ο καθηγητής. «Οι άνθρωποι που βρίσκονται στον πάτο φοβούνται τα πάντα, έτσι θέλουν να είναι εντάξει επειδή έτσι πρέπει. Δεν έχουν άλλη επιλογή».
Το σύστημα που εφαρμόζει σήμερα η τράπεζα είναι απλό. Ολα τα δάνεια έχουν διάρκεια ενός έτους, οι δόσεις είναι εβδομαδιαίες, η αποπληρωμή αρχίζει μία εβδομάδα μετά την καταβολή του δανείου και το επιτόκιο είναι 20%, πολύ χαμηλότερο από αυτό των τοκογλύφων. Η τράπεζα δεν χρησιμοποιεί τα συνήθη μέτρα για να εξασφαλίσει την αποπληρωμή των δανείων.
Η δικαιοσύνη και η αστυνομία δεν έχουν θέση στις δουλειές της, τονίζει ο καθηγητής Γιουνούς. «Δεν υπάρχει κάποιος νομικός δεσμός μεταξύ του δανειστή και του οφειλέτη»γράφει ο καθηγητής στο βιβλίο του. «Πιστεύουμε ότι η σχέση μας είναι με τους ανθρώπους και όχι με τα χαρτιά και στηριζόμαστε στην εμπιστοσύνη». Οι κακοπληρωτές δεν ξεπερνούν το 1% και αυτοί καταγράφονται στις ζημιές της τράπεζας.
Η συντριπτική πλειονότητα των πελατών της τράπεζας είναι γυναίκες. Σε μια μουσουλμανική χώρα σαν το Μπανγκλαντές η θέση της γυναίκας είναι πολύ υποβαθμισμένη και οι ευκαιρίες που της παρουσιάζονται ελάχιστες. Οι γυναίκες αποτελούν ιδιοκτησία του πατέρα ή του συζύγου τους και σε περίπτωση που χηρέψουν ή χωρίσουν δεν έχουν καμία δυνατότητα να κάνουν κάτι μόνες τους για να ζήσουν τα παιδιά τους. Η Grameen Bank είναι μια λύση στο πρόβλημά τους καθώς τους δίνει την ευκαιρία να ξεκινήσουν μια καινούργια ζωή.
Ο καθηγητής Γιουνούς είναι σήμερα μια εξέχουσα διεθνής προσωπικότητα, το έργο του έχει αναγνωρισθεί από τα Ηνωμένα Εθνη και άλλους διεθνείς οργανισμούς ενώ έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία και το όνομά του φιγουράρει κάθε τόσο στον κατάλογο με τους υποψηφίους για το Νομπέλ Οικονομίας.
Η Grameen Bank περνάει φέτος δύσκολες ώρες. Οι εφετεινές πλημμύρες, που ήταν οι χειρότερες στην ιστορία του Μπανγκλαντές, κατέστησαν αδύνατη την αποπληρωμή πολλών δανείων και η τράπεζα πρέπει να δανεισθεί χρήματα από το εξωτερικό για να ικανοποιήσει τις αιτήσεις για νέα δάνεια.
Οπως επισημαίνουν οι λονδρέζικοι «Times» σε κύριο άρθρο τους, η μοναδική λύση είναι ο δανεισμός από τους μεγάλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς της Δύσης, χωρίς όμως τους αυστηρούς όρους που συνήθως βάζουν στους δανεισμούς προς άλλες τράπεζες γιατί η Grameen Bank είναι πράγματι διαφορετική.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου